Tomás de Aquino

Teólogo e filósofo italiano. Fillo dunha das familias aristócratas máis influentes da Italia meridional, estudou en Montecassino, en cuxo mosteiro benedictino os seus pais quixeron que seguise a carreira eclesiástica. Posteriormente trasladouse a Nápoles, onde cursou estudos de artes e teoloxía e entrou en contacto coa Orde dos Irmáns Predicadores.
En 1243 manifestou o seu desexo de ingresar na devandita Orde, pero a súa familia opúxose firmemente, e mesmo a súa nai conseguiu o permiso de Federico II para que os seus dous irmáns, membros do exército imperial, detivesen a Tomás. Iso ocorreu en Acquapendente en maio de 1244, e o santo permaneceu retido no castelo de Santo Giovanni durante un ano. Tras unha queixa de Juan o Teutónico, xeneral dos dominicos, a Federico II, este accedeu a que Tomás fose posto en liberdade. Logo permitíuselle trasladarse a París, onde permaneceu desde 1245 ata 1256, data en que obtivo o título de mestre en teoloxía.

Durante estes anos estivo ao coidado de San Alberto Magno, con quen estableceu unha duradeira amizade. Uníalles -ademais do feito de pertencer ambos os á Orde dominica- unha visión aberta e tolerante, aínda que non exenta de crítica, do novo saber grecoárabe, que por aquelas datas chegaba masivamente ás universidades e centros de cultura occidentais. Tras doutorarse, ocupou unha das cátedras reservadas aos dominicos, tarefa que compatibilizou coa redacción das súas primeiras obras, nas cales empezou a afastarse da corrente teolóxica maioritaria, derivada dos ensinos de San Agustín de Hipona.

En 1259 regresou a Italia, onde permaneceu ata 1268 ao servizo da corte pontificia en calidade de instrutor e consultor do Papa, a quen acompañaba nas súas viaxes. Durante estes anos redactou varios comentarios ao Pseudo-Dionisio e a Aristóteles, finalizou a Suma contra os gentiles, obra na cal repasaba críticamente as filosofías e teoloxías presentes ao longo da historia, e iniciou a redacción da súa obra capital, a Suma Teolóxica, na que estivo ocupado entre 1267 e 1274 e que representa o compendio último de todo o seu pensamento.

Tomás de Aquino soubo resolver a crise producida no pensamento cristián polo averroísmo, interpretación do pensamento aristotélico que resaltaba a independencia do entendemento guiado polos sentidos e expuña o problema da dobre verdade, é dicir, a contradición das verdades do entendemento e as da revelación.

En oposición a esta tese, defendida na Universidade de París por Siger de Brabante, afirmou a necesidade de que ambas fosen compatibles, pois, procedendo de Deus, non poderían entrar en contradición; ambas as verdades debían ser, ademais, complementarias, de modo que as de orde sobrenatural debían ser coñecidas por revelación, mentres que as de orde natural serían accesibles polo entendemento; filosofía e teoloxía son, por tanto, distintas e complementarias, sendo ambas as racionais, pois a teoloxía deduce racionalmente a partir das premisas reveladas.

A medio camiño entre o espiritualismo agustiniano e o naturalismo emerxente do averroísmo, defendeu un realismo moderado, para o cal os universais (os conceptos abstractos) existen fundamentalmente in re (nas cousas) e só formalmente post rem (no entendemento). En último termo, Tomás de Aquino atopou unha vía para conciliar a revalorización do mundo material que se vivía en Occidente cos dogmas do cristianismo, a través dunha intelixente e ben trabada interpretación de Aristóteles.