Bertrand Rusell

Trelleck, 1872 - Plas Penrhyn, 1970) Filósofo e matemático británico. O seu avó, o notable político e orador John Russell, fora nomeado conde por réinaa Vitoria, e desempeñou os cargos de primeiro lord do Tesouro e primeiro ministro. Os pais do mozo Bertrand, de mentalidade liberal con certos matices radicais, desexasen para o seu fillo unha brillante carreira política. E así, logo da formación recibida no Trinity College de Cambridge, o mozo foi enviado en 1888 e para longo tempo aos Estados Unidos, a fin de que puidese estudar alí a vida política e as institucións do país
De novo na patria e, en calidade de "fellow", no Trinity College, viuse afastado de tal institución en 1916 debido á actitude pacifista intransixente adoptada no curso da primeira Guerra Mundial. Iso valeulle así mesmo catro meses de cárcere, durante os cales redactou a súa Introdución á filosofía matemática (Introduction to Mathematical Philosophy, 1919).

Anteriormente, en 1900, publicara un importante libro acerca de Leibniz, e en 1910 Principia mathematica (en colaboración co filósofo A. N. Whitehead), texto que propoñía unha interpretación "loxística" das matemáticas. Dita tese da redución absoluta de tal ciencia a lóxica fora tamén sostida en Principles of Mathematics, en 1903. A "teoría dos tipos", a dos números como "clases de clases" e o "paradoxo de Russell" foron os resultados máis significativos deste amplo labor de investigación.

En 1920 o noso autor achábase en Rusia. O mesmo ano chegou ata Pequín, e en tal ocasión foi considerado morto por numerosos xornais europeos; iso reduciuse, na realidade, a unha mera pulmonía. Volto a Inglaterra, o filósofo publicou, entre 1921 e 1927, algúns libros que difundiron ulteriormente a súa celebridade: Análise da mente (Analysis of Mind, 1921) e Análise da materia (Analysis of Matter, 1927). Coa súa segunda esposa, Doura Black, coa cal contraeu matrimonio en 1921 (en 1894 casouse con Alys Smith), estableceu en Londres, de 1927 a 1932, unha escola infantil inspirada nunha pedagoxía progresiva e despreocupada.

En 1936 celebrou terceiras nupcias con Patricia Spence, e en 1938 foi chamado á Universidade de Chicago en calidade de "visiting professor" de Filosofía. O ano seguinte ensinou na California University, de Los Ángeles. En 1940 o seu cargo no City College de Nova York deu lugar a unha polémica extremadamente áspera, e provocou apaixonadas protestas nalgúns ambientes: reprochábaselle a exposición en forma singularmente crúa das súas opinións acerca da vida sexual.

Ademais das investigacións de carácter lóxico-matemático, Russell, en efecto, realizara, con singular fortuna, o estudo de problemas sociais e ético-políticos, e publicado, en consecuencia, textos como Matrimonio e moral (Marriage and Morale, 1929), A conquista da felicidade (The Conquest of Happiness, 1930) e A educación e a orde social (Education and the Social Order, 1932). En tales obras o autor revelábase escritor delicado e agudo, a quen o racionalismo e a elegante ironía inducían a solucións con frecuencia paradoxais, pero sempre moi estimulantes.

En 1950 recibiu o premio Nobel de Literatura. En 1952, aos oitenta anos, uníase en cuartas nupcias a Edith Finch, e en 1953 publicada a novela Satanás nos suburbios e outras narracións (Satan in the Suburbs and Other Stories). En 1955 deu á imprenta o testamento espiritual de Albert Einstein, e manifestouse abertamente en favor da prohibición da guerra atómica e dos conflitos bélicos en xeral.



Russell rexeitou pronto o idealismo metafísico en que foi educado. A súa teoría do coñecemento é realista e quere conectar, a semellanza da do seu colega G. Edward Moore, coas intuicións do sentido común ordinario. Por unha banda, é o herdeiro da vetusta tradición do empirismo británico, unha corrente filosófica unida sempre ao espírito do liberalismo e da Ilustración, que pretende reducir todo contido cognitivo aos datos da experiencia sensible. Por outro, é o lóxico contemporáneo máis ambicioso, obsesionado coa idea dunha linguaxe simbólica perfecta, que elimine toda ambigüidade expresiva. O resultado de todas estas preocupacións é o chamado atomismo lóxico de Russell, unha sobria metafísica empirista que se conta entre os mellores logros da filosofía contemporánea.

Nos seus Principia mathematica (1910-1913), escritos en colaboración con Alfred North Whitehead, propuxo a solución de problemas lóxicos que viñan atormentando á filosofía e á matemática das últimas décadas. Os seus traballos na "teoría de tipos" e na "teoría das descricións" poden citarse entre o máis representativo do estilo analítico de filosofar, que parte da lóxica para tratar de esclarecer crebacabezas seculares da historia do pensamento.

Russell consideraba misión do intelectual a difusión dunha cultura que habitúe aos homes á revisión das súas propias ideas e á tolerancia mutua; a ciencia, en calidade de tal, non basta para a felicidade dos seres humanos, quen, na consecución de tal obxectivo, deben acudir á arte, ao amor e ao respecto recíproco. Non foi un exemplo de convencionalismo nin de adhesión aos valores establecidos.

Boa parte da súa obra é de contido social e moral, nunha vea inconformista moi pouco apta para mentes esquemáticas. Respecto da filosofía política, escribiu varios estudos, entre eles Os camiños da liberdade (1924), no cal expuxo as etapas históricas do socialismo, o anarquismo e o sindicalismo, tratou temas relacionados co goberno, a ciencia e a cultura no socialismo, ademais de analizar as ideas de Karl Marx, Mijail Alejandrovich Bakunin e outros.

En Vella e nova moral sexual (1929) analizou algunhas institucións e valores básicos da sociedade como o matrimonio, a prostitución, a natureza do amor, a educación sexual, o divorcio e outros temas vinculados á moralidade sexual. Na súa obra O Poder nos homes e nos pobos (1938), examinou a categoría do poder, ampliándoa a numerosos atributos sociais, militares, científicos, públicos e económicos; o máis interesante da súa análise é a tese que figurou décadas despois como un dos elementos craves da filosofía moderna de que entre tales institucións e figuras non hai xerarquía algunha, só relacións máis ou menos dinámicas que se solapan unhas a outras segundo as circunstancias históricas.

En 1945 publicou a ampla Historia da filosofía occidental, obra impresionante pola súa erudición, o poder persuasivo a través de relacións orixinais entre filósofos e tendencias, e sobre todo pola mestría da prosa, non exenta de enxeño e sentido do humor, o que propicia o achegamento amable dos lectores a este libro monumental pola súa extensión e propósitos.