Séneca

Filósofo hispanorromano. Pertenceu a unha familia acomodada da provincia Bética do Imperio Romano. O seu pai foi un retórico de prestixio, cuxa habilidade dialéctica foi moi apreciada logo polos escolásticos, e coidou de que a educación do seu fillo en Roma incluíse unha sólida formación nas artes retóricas, pero Séneca sentiu igualmente atraído pola filosofía, recibindo ensinos de varios mestres que o iniciaron nas diversas modalidades da doutrina estoica por entón popular en Roma. Emprendeu unha carreira política, distinguiuse como avogado e foi nomeado cuestor.
A súa fama, con todo, desgustou a Calígula, quen estivo a piques de condenalo no 39. Ao subir Claudio ao trono, no 41, foi desterrado a Córsega, acusado de adulterio cunha sobriña do emperador. Oito anos máis tarde foi chamado de novo a Roma como preceptor do mozo Nerón e, cando este sucedeu a Claudio no 54, converteuse nun dos seus principais conselleiros, cargo que conservou ata que, no 62, vendo que o seu poder diminuía, retirouse da vida pública.

No 65 foi acusado de participar na conspiración de Pisón, coa perspectiva, segundo algunhas fontes, de suceder no trono ao propio Nerón; este ordenoulle suicidarse, decisión que Séneca adoptou como liberación final dos sufrimentos deste mundo, de acordo coa súa propia filosofía.

En xeral, a súa doutrina era a dos antigos estoicos, aínda que, en numerosos aspectos, incorporou a ela a súa propia visión persoal e ata a de pensadores de escolas antagónicas, como Epicuro, ao que cita a miúdo en termos aprobatorios; con iso non fixo senón ejemplificar o espírito ecléctico e sintético característico do «estoicismo novo» propio da súa época, do cal foi o máximo expoñente.



A filosofía era, para el, un asunto fundamentalmente práctico, cuxo principal obxectivo era o de encamiñar aos homes cara á virtude, comunicándolles o coñecemento da natureza do mundo e do seu propio lugar nel para que iso fixéseos capaces de guiar as súas vidas de acordo coa vontade divina. Neste sentido, a lóxica e a física proporcionan un fundamento ao ética pero non ocupan o seu lugar, senón que están subordinadas a ela como o estaban xa no antigo estoicismo; a este último, Séneca achega esforzo, que aplica a persuadir do deber de obrar e pensar rectamente, máis que a demostrar a verdade dun conxunto de enunciados éticos normativos.

Válese, para iso, da descrición vívida dos beneficios da virtude e as desvantaxes do vicio; na comprensión de que todos os bens e males deste mundo son transitorios radica a autosuficiencia do verdadeiro sabio, quen, para conseguila, debe liberarse das súas emocións, xuízos equivocados achega do valor das cousas.

O ton moral de Séneca está cargado de acentos relixiosos que o aproximan ao teísmo e levaron a pensar na posibilidade de que fose cristián, circunstancia que tratou de probarse a través dunha suposta correspondencia con san Pablo, que resultou ser apócrifa.

Nos seus escritos sobre ciencias naturais tratou, en particular, dos terremotos e a súa relación cos volcáns; aínda que, en xeral, recolleu as opinións dos antigos sobre diversos temas, engadiu algunhas reflexións persoais interesantes, como o vaticinio dunha futura explicación de cométalos como verdadeiros corpos celestes.

Foi tamén autor de nove pezas dramáticas, inspiradas en modelos gregos clásicos e que son, de feito, estudos das tensións emocionais a que ven sometidos os personaxes, destinadas a ser lidas máis que representadas; escribiu así mesmo unha maxistral e mordaz sátira da deificación do emperador Claudio.