Confucio

(Kung Fu-Tse; Lu, actual Shantung, China, h. 551 - 479 a. C.) Pensador chinés. Procedente dunha familia nobre arruinada, ao longo da súa vida alternou períodos nos que exerceu como mestre con outros nos que serviu como funcionario do pequeno estado de Lu, no nordeste de China, durante a época de fragmentación do poder baixo a dinastía Chu.

Confucio fracasou nos seus intentos por atraerse aos príncipes, limitándose o seu influxo en vida ao que conseguiu exercer directamente sobre algúns discípulos; a importancia do personaxe procede da difusión posterior do seu pensamento, coñecido como confucianismo ou confucionismo, contido fundamentalmente nas súas Entrevistas. Devandito pensamento pode interpretarse como unha resposta ao clima de desorde e de continuas loitas entre señores feudais que imperaba na época histórica que lle tocou vivir.

O confucianismo é fundamentalmente unha ética e non unha relixión, pois apenas hai nel mención á divindade, xa que Confucio rexeitou especular sobre o máis aló. O centro das súas preocupacións foi a moral persoal, tanto polo que respecta á orientación das condutas privadas como ás normas do bo goberno.

Dicha moral, baseada no altruísmo, a tolerancia, o respecto mutuo, a harmonía social e o cumprimento do deber, constituía en realidade unha sistematización de ideas presentes na cultura chinesa, razón pola que se difundiu con facilidade e contribuíu a modelar a sociedade e a política chinesas sobre unha base común. Trátase, en consecuencia, dun pensamento conservador, e de feito así o presentou Confucio, situando no pasado a «idade de ouro» na que imperaran os bos principios aos que os chineses debían regresar.

Confucio reforzou a importancia da familia tradicional na sociedade chinesa, ao insistir no respecto dos fillos aos pais e na obediencia das mulleres aos seus maridos. Tamén reforzou a submisión do pobo ás autoridades, aínda que rexeitando a tiranía: os súbditos debían obediencia ao soberano, xa que o Estado existía para buscar o ben dos gobernados; pero, pola mesma razón, os gobernantes debían gobernar segundo rectos principios éticos, aplicando o exemplo moral e non a forza. Soñaba co regreso a un pasado idealizado no que un emperador sabio e bondadoso (o «fillo do Ceo») gobernase e fóra obedecido como un pai polos seus fillos, nun clima xeral de paz e de orde.

Confucio cría na existencia dunha orde cósmica perfecta, que debía ser imitado nos asuntos humanos, logrando a harmonía da terra co Ceo, forza intelixente que goberna o mundo. A pesar do seu talante netamente conservador, o pensamento de Confucio tiña un potencial innovador na medida en que esixía un goberno moral e benfeitor: proclamaba que a nobreza non procedía do nacemento senón da superioridade moral; e deixaba aberta a porta á rebeldía contra os gobernantes inmorais.

Quizá por iso as súas ideas non foron aceptadas polos dirixentes da época, mentres se ían estendendo entre o pobo; perseguido infructuosamente durante a época da dinastía Ts'in (221-206 a. C.), o confucianismo converteuse na filosofía oficial do Estado baixo a dinastía Han (206 a. C.-220 d. C.). Desde entón, o sistema de selección do persoal ao servizo do Estado mediante oposicións converteu o estudo do pensamento de Confucio e dos seus seguidores nun dos alicerces da formación dun home culto, que abría as portas da burocracia e da promoción social.

Esta doutrina moderada e fortemente ancorada na mentalidade tradicional ha marcado a ética dominante en China polo menos ata comezos do século XX e a súa influencia segue sendo perceptible ata os nosos días, a pesar do esforzo das autoridades comunistas por erradicala; a súa influencia propagouse tamén a Xapón, Corea e Vietnam como parte do influxo cultural que en termos xerais recibiron eses países da veciña China.