Sartre

(París, 1905-ide., 1980) Filósofo e escritor francés. Precoz lector dos clásicos franceses, en 1915 ingresou no liceo Henri IV de París e coñeceu a Paul Nizan, con quen iniciou unha estreita amizade. Ao ano seguinte, o segundo matrimonio da súa nai (considerado por Jean-Paul como «unha traizón») obrigouno a trasladarse á Rochelle; ata 1920 non regresou a París. En 1924 iniciou os seus estudos universitarios na École Normale Supérieure, onde coñeceu a Simone de Beauvoir, con quen estableceu unha relación que duraría toda a súa vida.
Tras cumprir o servizo militar, empezou a exercer como profesor de instituto; en 1933 obtivo unha bolsa de estudos que lle permitiu trasladarse a Alemaña, onde entrou en contacto coa filosofía de Husserl e de Heidegger. En 1938 publicou A náusea, novela que pretendía divulgar os principios do existencialismo e que lle proporcionou certa celebridade, á vez que se convertía en símbolo daquel movemento filosófico. Mobilizado en 1939, foi feito prisioneiro, aínda que conseguiu evadirse en 1941 e regresar a París, onde traballou no liceo Condorcet e colaborou con A. Camus en Combat, o xornal da Resistencia.

En 1943 publicou O Ser e a Nada, a súa obra filosófica máis coñecida, versión persoal da filosofía existencialista de Heidegger. O ser humano existe como cousa (en si), pero tamén como conciencia (para si), que sabe da existencia das cousas sen ser ela mesma un en si como esas cousas, senón a súa negación (a Nada). A conciencia sitúa ao home ante a posibilidade de elixir o que será; esta é a condición da liberdade humana. Elixindo a súa acción, o home elíxese a si mesmo, pero non elixe a súa existencia, que lle vén xa dada e é requisito da súa elección; de aquí a famosa máxima existencialista: «a existencia precede á esencia».

Dous anos máis tarde, alcanzada xa a popularidade, abandonou o ensino para dedicarse exclusivamente a escribir; en colaboración con Aron, Merleau-Ponty e Simone de Beauvoir, fundou Lles Temps Modernes, unha das revistas de pensamento da esquerda máis influentes da posguerra.

Por esa época, Sartre iniciou unha fluctuante relación co comunismo, feita de achegamentos (un dos cales provocou a súa ruptura con Camus en 1956) e afastamentos motivados pola súa denuncia do estalinismo ou a súa protesta pola intervención soviética en Hungría. Na súa última obra filosófica, Crítica da razón dialéctica (1960), propúxose unha reconciliación do materialismo dialéctico co existencialismo, ao cal pasou a considerar como unha ideoloxía parásita do marxismo, e tratou de establecer un fundamento da dialéctica marxista mostrando que a actividade racional humana, a praxe, é necesariamente dialéctica.

En 1964 rexeitou o Premio Nobel de Literatura para non «deixarse recuperar polo sistema»; decididamente contrario á política estadounidense en Vietnam, colaborou con Bertrand Russell no establecemento do Tribunal internacional de Estocolmo para a persecución dos crimes de guerra.

Tras participar directamente na revolta estudantil de maio de 1968, multiplicou os seus xestos públicos de izquierdismo, asumiu a dirección do xornal Cáusea du Peuple e fundou Tout!, de orientación maoísta e libertaria. En 1975 iniciouse o progresivo quebranto da súa saúde; a cegueira apartouno da lectura e a escritura durante os últimos anos da súa vida, tras completar a súa postremeira gran obra, O idiota da familia (1971-1972), dedicada ao tema da creación literaria, froito de dez anos que dedicou á investigación da personalidade de Gustave Flaubert.